Echinacea: zoveel kleuren, zoveel smaken |
|
|
|
|
 |
| 392 sec |
Top 10 Echinacea - een beproefde selectie
Vraag je het brede publiek naar zijn kennis van vaste planten, dan zal de geneeskrachtige zonnehoed of Echinacea waarschijnlijk hoge ogen gooien. Terecht, als het aan de redactie van het vakblad De Hovenier ligt. Marlien van der Linden maakt daarom een top 10 van de bijzonderste cultivars van deze uitzonderlijke en veelzijdige tuinplant.
| Echinacea purpurea (foto: Marlien van der Linden) |
De afgelopen tien jaar was er sprake van een ware explosie van nieuwe cultuurvariëteiten van Echinacea. Maar zijn dit ook allemaal bruikbare en betrouwbare vernieuwingen? De keuringscommissie van de KVBC (Koninklijke Vereniging van Boskoopse Culturen) was hier ook benieuwd naar en zette in 2016 een warenonderzoek op om zoveel mogelijk cultivars met elkaar te vergelijken. Dat gebeurde op de kwekerij van Rijnbeek Vaste Planten in Boskoop.
Toen het idee geopperd werd, bleek dat in het buitenland ook behoefte was aan meer informatie over dit vasteplantengeslacht. Ook daar werden keuringsvelden ingericht. Zo ontstond op Europees niveau een grootschalige test, 'Eurotrail' genaamd.
Dendroflora
Na vier jaar vergelijken en twee jaar data verwerken verscheen er kort geleden een artikel in Dendroflora, het jaarboek van de KVBC en de NDV (Nederlandse Dendrologische Vereniging).
Om tot een betrouwbare top 10 te komen, werd er natuurlijk gekeken naar de beste cultivars uit deze keuring. Verdere informatie over dit artikel wordt hier niet gegeven; de inhoud van het jaarboek is exclusief voor de leden van de twee verenigingen. Bij meer interesse kan men lid worden van (een van) deze interessante plantenkennisclubs, waarna het jaarboek wordt toegestuurd.
Herkomst
In het vorige nummer kwam Rudbeckia aan bod, die zijn herkomst heeft in Noord-Amerika. Ook Echinacea is daar in het wild te vinden, op prairies en langs bosranden. Veel cultivars hebben genen van E. purpurea in zich, maar er zijn ook andere soorten die DNA geleverd hebben aan cultuurplanten zoals E. pallida, E. paradoxa en E. tenesseensis.
Landklimaat
Als je in een open weiland bij hitte en koude kunt overleven, heb je heel wat in je mars. Voor dit landklimaat draait Echinacea zijn hand niet om. In Nederland hebben we een zeeklimaat; dat blijkt een uitdaging te zijn voor deze immigrant. Het liefst heeft hij voedzame, iets kalkrijke, doorlatende grond, maar zeker geen natte voeten in de winter. Aan wortelconcurrentie heeft hij ook een hekel. Het is dus verstandig om groepen van minstens vijf planten te maken; anders is hij zeker snel verdwenen. Daarnaast is het belangrijk om de juiste cultivars te gebruiken, maar daarover straks meer.
|
|
De naam Echinacea is afgeleid van het Griekse woord echinos, wat zee-egel betekent. Daar is iets voor te zeggen; met wat fantasie lukt het wel om in de bloembodem zonder lintbloemen met zijn stekelige stroschubben een zee-egel te zien
| |
|
Naamgeving
De naam Echinacea is afgeleid van het Griekse woord echinos, wat zee-egel betekent. Daar is iets voor te zeggen; met wat fantasie lukt het wel om in de bloembodem zonder lintbloemen met zijn stekelige stroschubben een zee-egel te zien. Vroeger werd dit geslacht Rudbeckia genoemd; daarom is de vroegere Nederlandse naam 'zonnehoed' begrijpelijk. Maar jaren geleden kwam er een afsplitsing binnen dit geslacht; verschillende soorten kregen toen de naam Echinacea.
 | | Border met Echinacea purpurea (foto: Marlien van der Linden) |
|
|
(H)erkennen
Je zou haast kunnen zeggen dat Echinacea eruitziet zoals een kind een bloem en blad tekent: een oranjebruin bolstaand hart waarin de meeldraden en stampers verstopt zitten, met een randje van lintbloemen in een van nature rozerode kleur bij de soorten E. purpurea en E. pallida. De gele kleur van E. paradoxa is gebruikt om mee te kruisen en onder andere oranje en rode kleuren te krijgen. Van nature hangen de lintbloemen omlaag, maar van E. purpurea zijn ook horizontaal staande exemplaren te vinden. Net als Rudbeckia hoort Echinacea bij de composietenfamilie. Eén van de kenmerken is de aanwezigheid van een bloemhoofdje. Dat staat op een stevige, behaarde stengel. Deze heeft vooral langwerpig, veelal behaard blad in de onderste helft van de plant. De hoogte varieert van 50 tot 100 cm en de plant bloeit van begin juli tot ver in de nazomer of herfst.
 | | Bloemhoofd van Echinacea purpurea (foto: Marlien van der Linden) |
|
|
Verzorging
Als de standplaats en grondsoort in orde zijn, heeft de plant weinig onderhoud nodig. In het voorjaar wat compost toevoegen voor een losse bodemstructuur en op arme gronden misschien nog wat extra biologische bemesting. Laat de stengels met uitgebloeide bloemen zo lang mogelijk zitten voor een mooi winterbeeld. Knip pas in maart de restanten af en laat die het liefst bij de plant liggen als mulchlaag. In de natuur komt toch ook geen tuinmens langs om de boel op te ruimen?
Toepassing
Echinacea heeft niet voor niets een enorme aantrekkingskracht op tuinliefhebbers. Het is een duidelijke bloem, lang bloeiend, stevig op zijn steel, een plant waar je niet omheen kunt. In combinatie met grassen en andere ijle vaste planten creëer je hiermee balans in de border. Maar ook in zomerboeketten is het een welkome aanvulling - een lang vaasleven gegarandeerd. Zoals gezegd is de zonnehoed een mooi voorbeeld van de vergankelijkheid van de natuur, door de mooie stilistische wintervorm.
Insectenrestaurant
Is het nog nodig om een lans te breken voor de populariteit van deze plant bij insecten en andere vliegende fauna? De hele zomer door is het bij Echinacea een komen en gaan van bijen, hommels en vlinders. Wanneer de winter nadert, komen er vogels die de zaden uit de uitgebloeide hoofdjes plukken.
Nieuwe indeling
In het artikel van Ronald Houtman in Dendroflora stelt hij een nieuwe indeling van de verschillende verschijningsvormen van Echinacea voor, die ook is overgenomen in de ons omliggende landen. Hij heeft ze een Engelse groepsnaam gegeven, zodat iedereen die ermee werkt aan die naam kan zien met welke groep hij te maken heeft. De pompon group (een vorm met een gevuld bloemhoofdje) wordt hier gelaten voor wat hij is. Alleen de classic group wordt belicht in deze top 10.
Cultivars als E. 'Augustkönigin', E. 'Leuchtstern' en E. 'Magnus' zijn zeer goede selecties van de gezaaide Echinacea purpurea. Die zijn wel bekend. Maar wat zijn de mooiste onder de modernere cultivars?
 | | E. 'Augustkönigin', een bekende klassieker onder de Echinacea |
|
|
|
|
Eén plantenveredelaar veroorzaakte een explosie aan nieuwe cultivars
| |
|
Jim Ault
Die modernere cultivars ontstonden in eerste instantie doordat Jim Ault kruisingen maakte van E. purpurea met E. paradoxa, E. pallida of E. tenneseensis. Deze veredelingsonderzoeker van de Chicago University kruiste de voor hem interessante inheemse soorten en kreeg zo een palet aan kleuren binnen het geslacht. Vanaf 2001 kwamen de eerste cultivars op de markt. Sindsdien is er een ware wedloop gaande om de mooiste, bijzonderste variatie op de markt te krijgen, zowel door Amerikaanse veredelaars als Terra Nova Nursery, als door Nederlandse, zoals Piet Oudolf. Tegenwoordig worden er wereldwijd honderdduizenden planten gekweekt van de zonnehoed. Geweldig dat één persoon dat veroorzaakt heeft!
 | | Echinacea 'Leilani' (foto: Plants & Pictures) |
|
|
1. Echinacea 'Leilani' (classic yellow group)
Eerst belichten we een paar 'Amerikanen' in deze top 10. Kwekerij Terra Nova introduceerde deze E. 'Leilani', wat in het Hawaïaans 'hemelse bloem' betekent. Het is één van de beste geelbloeiende varianten, die met zijn 80 tot 100 cm bij de hoger wordende groep behoort. Je zou hem kunnen vervangen door een geelbloeiende Rudbeckia, maar door het duidelijke bloemhoofd in warm oranje heeft hij toch een heel andere uitstraling.
 | | Echinacea 'Mama Mia' (foto: Marlien van der Linden) |
|
|
2. Echinacea 'Mama Mia' (classic orange-red group)
Ook dit is een introductie van kwekerij Terra Nova. Het is een meer rode dan oranje cultivar, die 50 tot 90 cm hoog kan worden. Hij staat stevig op zijn stelen. De bloemblaadjes staan vrij horizontaal. Door de opvallende kleur is dit een prachtige aanvulling op het sortiment. En ook al ben je geen Abba-fan, het is toch een leuke naam.
 | | Echinacea 'Big Kahuna' (foto: Marlien van der Linden) |
|
|
3. Echinacea 'Big Kahuna' (classic orange-red group)
Nummer drie in de rij uit de koker van het Amerikaanse bedrijf Terra Nova is deze 'Big Kahuna', wat zoveel betekent als 'baas' in het Hawaïaans. Het heeft niets te maken met de Big Kahuna Burger uit de film van Quentin Tarantino. Wel is hij opvallend door de lichtoranje bloemkleur. Met veel lintbloemetjes geeft hij een goedgevulde en horizontaal staande straal, waar je zomaar voor kunt vallen.
 | | Echinacea 'Purity' (foto: Marlien van der Linden) |
|
|
4. Echinacea 'Purity' (classic white group)
Als laatste topper uit Amerika staat Echinacea 'Purity' in de lijst. Deze heeft een laagblijvende, mooie witte vorm, met grote 'egelskop' als hart. Door de compacte en goed vertakkende groeiwijze is het een prachtplant, die goed overeind blijft staan. Het blad van een witbloeiende zonnehoed is altijd lichter van kleur dan gemiddeld.
 | | Echinacea purpurea 'Green Jewel' |
|
|
5. Echinacea 'Green Jewel' (classic green group)
Echinacea purpurea 'Green Jewel' kreeg de hoogste score bij de keuring: drie sterren. Dan moet je van goeden huizen komen! Dat heeft 'onze' Piet Oudolf goed gezien, toen hij hem in 2006 introduceerde. Hij heeft een subtiele kleur, die altijd matcht met andere bloemen in zijn omgeving. Met een gemiddelde hoogte van 70 cm is de plant niet overdreven hoog, dus breed toepasbaar.
 | | Echinacea purpurea 'Fatal Attraction' in combinatie met Agastache 'Blue Fortune' (foto: Marlien van der Linden) |
|
|
6. Echinacea 'Fatal Attraction' (classic purple group)
Een jaar eerder werd E. 'Fatal Attraction' op de markt gebracht door onze beroemdste Nederlandse tuinontwerper, Piet Oudolf. Met zijn 60 cm hoort hij echt bij de lager blijvende cultivars. De intens roodpaarse bloemblaadjes op de bijna zwartgekleurde stelen maken hem uniek in het sortiment. Daarnaast vertakt de plant goed en geeft hij veel lintbloemen, waardoor de rand mooi gevuld is. Hij heeft ook donkerder groen blad dan de meeste andere cultuurvariëteiten.
 | | Echinacea purpurea 'Virginia' (foto: Marlien van der Linden) |
|
|
7. Echinacea 'Virgin(ia)' (classic white group)
Is het nu E. 'Virgin' of 'Virginia'? In veel catalogi van vasteplantenkwekers staat E. 'Virgin', maar volgens de Naamlijst houtige gewassen is het 'Virginia'. In Amerika is het E. 'Virgin', maar in Europa was deze naam al lang geleden gekoppeld aan het Engelse plantenlabel Virgin, zodat deze niet gebruikt mocht worden voor de plant. Hier heet hij dus E. 'Virginia'; wat een toestand om een plantennaam. Maar goed, ook deze introductie van Piet Oudolf werd bekroond met drie sterren dankzij zijn rijke bloei met stevige bloemstelen, en dat is toch het belangrijkste. Hij is met zo'n 80 cm middelhoog te noemen.
 | | Echinacea 'Pink Shimmer' (foto: Plants & Pictures) |
|
|
8. Echinacea 'Pink Shimmer' (classic purple group)
Deze selectie bestaat al sinds 2009, maar sinds een paar jaar wordt er meer van geproduceerd, waardoor hij bekender is geworden. En dat is helemaal terecht, want ook dit is een driesterrenwinnaar. In Engeland kreeg de plant zelfs een AGM (Award of Garden Merit), een prestigieuze titel voor sterke en succesvolle planten. Hij wordt wat hoger dan de gelijkende E. 'Fatal Attraction'. Hij heeft ruwe beharing op een donkere stengel en een donker blad, waardoor de bloemkleur mooi contrasteert.
 | | Echinacea 'Cleopatra' (Foto: Ronald Houtman) |
|
|
9. Echinacea 'Cleopatra' (classic yellow group)
Niemand weet hoe lang Cleopatra in het echt was, maar de naar haar vernoemde cultivar is een kleintje in het sortiment geelbloeiende zonnehoeden. Is E. 'Leilani' geschikt voor wat meer achter in de border, E. 'Cleopatra' kan een plekje vooraan krijgen, of verscholen tussen transparante grasjes. De weinige beharing op blad en steel maakt haar een schone dame. De bloemblaadjes staan mooi horizontaal, waardoor de bloem goed te zien is. Hij bloeit zeer lang.
 | | Echinacea 'Noortdeli' DELICIOUS CANDY (Foto: Marco van Noort) |
|
|
10. Echinacea 'Delicious Candy' (classic purple group)
Als hekkensluiter een lekker snoepje dat vooral wordt geconsumeerd door allerlei nuttige insecten. Een variëteit die niet heeft meegedaan aan de keuring van de KVBC, maar die meer dan de moeite waard is. De Nederlandse veredelaar Marco van Noort selecteerde de halfgevulde bloem (je kunt het hart nog zien) uit zijn kruisingen. Hij bloeit rijk met fel rood-cerise bloemen, en hij is sterk en bossig, wat hem geschikt maakt voor pot en patio. Ook in de tuin misstaat deze volle plant niet. Hij combineert prachtig met grassen en steekt daar mooi bij af. De plant is ook sterk en komt jaarlijks terug.
Tot slot
Samenvattend kan worden geconcludeerd dat er toch wel heel mooie varianten tussen zitten. Cultivars die zeer de moeite waard zijn en zorgen voor indrukwekkende effecten in een beplanting, mits de standplaats voldoet aan de wensen van de plant. Als toegift krijg je aan het einde van het groeiseizoen nog een prachtig silhouet in de winter, al dan niet met dauw of rijp erop.
|
De auteur, Marlien van der Linden, is werkzaam als sortimentsadviseur bij Rijnbeek and Son en als docent plantenkennis aan de Ontwerpacademie in Boskoop. Tekst met dank aan Nico Huisman en Nico Rijnbeek.
|
|
|
|
 |
|
jan Buys
Friday 1 April 2022 |
|
Geachte,
Waar kan men de Echinacea : Pretty Parasols aankopen en wie is de kweker ?
mvg, |
|
|
|
|
|
Redactie De Hovenier
Friday 1 April 2022 |
|
Beste Jan,
De kweker Jan Spruyt: https://vasteplant.be/
O.a. online te koop bij:
• www.garmundo.nl
• www.directplant.nl
• www.coolplants.com
|
|
|
Tip de redactie
|
