Mien Ruys gaf de Nederlandse tuinen smoel

ARTIKEL

Theo Haerkens, woensdag 30 juni 2021

262 sec

'Hier staan bloemen die bloeien in het voorjaar, als de bomen nog geen blad hebben'

Het werk van Mien Ruys, de vrouw die de Nederlandse siertuinen smoel gaf, is nog altijd te bezichtigen in Dedemsvaart. Hier deed ze haar experimenten in de boomgaard en de moestuin van haar ouders. Het eerste ontwerp dat ze maakte, de Verwilderingstuin uit 1924, heeft net als acht andere de status van rijksmonument.

Coördinator Monique Bruis Slot bij een citaat van Mien Ruys - 'Heden is mijn loopbaan begonnen'

De tere witte bloemetjes van het zevenblad steken parmantig tussen de grote bladeren van het groot hoefblad door. Coördinator Monique Bruins Slot van de Stichting Tuinen Mien Ruys haalt glimlachend de schouders op. Perfectie is een schaars goed, beseft ze. Het complex van 2,5 hectare waar de nalatenschap van de ontwerpster wordt beheerd, krijgt al zoveel liefde en aandacht van medewerkers en vrijwilligers dat je niet op elke slak zout kunt leggen.
'Oei, een stuk plastic.' Snel duikt Bruins Slot tussen het groen en vist er een blauw zakje uit. Dat stoort haar meer dan een plantje dat niet op tekening staat. 'Misschien is het ongemerkt bij iemand uit de zak gevallen', oppert ze. De tuinen, ingebed in een parkachtig geheel, trekken niet alleen dagjesmensen, maar ook fijnproevers op tuingebied en hoveniers, zo'n tienduizend per jaar. Wel zestig soorten vogels voelen zich er thuis.
Met zichtbaar genoegen vertelt de coördinator over de filosofie van de beroemde ontwerpster: ze speelde met geometrische patronen, bloemkleuren en bladvormen. Die liet ze onderling en met elkaar harmoniëren, waarbij ze rekening hield met de seizoenen. 'Hier staan bloemen die bloeien in het voorjaar, als de bomen nog geen blad hebben', vertelt ze bij de eerste tuin die Ruys ontwierp.
In de Bordertuin is bijna alles nog groen. 'Over en maand is het een zee van kleur.' Tot dat moment gaat de aandacht als vanzelf naar de overkant, waar metershoog golvende rododendrons met allerlei kleuren bloemen in elkaar overvloeien. 'Vanuit de stoelen daar kijk je niet recht, maar schuin op de border, zodat je wel de planten en bloemen ziet, maar niet de grond', legt Bruins Slot uit.

Net als veel tuinliefhebbers leerde Ruys met vallen en opstaan wat wel en niet kan

Borders met verschillende niveaus in de Watertuin

Vallen en opstaan

Net als veel tuinliefhebbers leerde Ruys met vallen en opstaan wat wel en niet kan. In de eerste tuin die ze aanlegde in de boomgaard van haar ouders ervoer ze dat lang niet alle planten overal willen groeien. De ene doet het nu eenmaal beter in de schaduw dan de andere, die meer zonlicht nodig heeft. Ook bodemsamenstelling en vocht bepalen welke planten floreren of gedoemd zijn tot een kwijnend bestaan.

In de Verwilderingstuin is de karakteristieke combinatie van strakke lijnen en zachte vormen al herkenbaar. Ruys legde twee paden van tegels aan die ze onder de bomen liet kruisen. Op het kruispunt legde ze een vijvertje aan met daaromheen weelderige planten. Na een jaar bleek dat een deel niet aansloeg: ze had kalkminnende planten gebruikt, terwijl de bodem in Dedemsvaart veenachtig is en juist zurig. Dat was een belangrijke les: tuinen moet je aanleggen binnen de gegeven mogelijkheden.
Nog steeds wordt een deel van de dertig tuinen gebruikt voor experimenten met combinaties van planten, gebruik van materialen (Ruys gebruikte als eerste gerecycled plastic voor vlonders) en natuurlijk met vormgeving. Die eerste tuinen worden gekoesterd en zorgvuldig bewaard. Niet voor niets kreeg een tiental tuinen op het complex de status van rijksmonument, wat pas na zestig jaar kan. De rest is gemeentelijk monument. Ook uit de naoorlogse, meer functionele periode van de ontwerpster worden tuinen in ere gehouden.

Ambities

Als dochter van een succesvolle handelaar in planten en zaden kon Mien Ruys haar ambities uitleven. Voor het gebruik van borders met vaste planten deed ze tijdens een stage in Engeland inspiratie op. Anders dan haar collega's meende zij dat gemengde borders bijdragen aan de natuurbeleving. Particulieren met grote tuinen wisten Ruys - die in Delft enkele jaren architectuur studeerde - al snel te vinden voor het inrichten van hun tuinen.
Tijdens de wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog werkte ze voor woningbouwverenigingen en ontwierp ze 'gemeenschappelijke tuinen'. Borders en plantvlakken tekende ze vaak schuin ten opzichte van gebouwen, wat haar onder collega's de bijnaam Schuine Mien opleverde. Bij het weekendhuisje dat ze gebruikte terwijl ze in Amsterdam haar eigen bureau runde, is dat goed te zien. Een tegelpad loopt schuin naar het huis. De openslaande deur biedt uitzicht op de tuin en niet, zoals in zoveel tuinen tegenwoordig, op het tuinmeubilair.
Vanaf de jaren zestig veranderde dat en koos ze, onder meer onder invloed van de minimalist Gerrit Rietveld, voor eenvoudige, heldere ontwerpen met grote vlakken en rechte lijnen. Dat ze ook de cirkel niet schuwt, blijkt uit de Kathedraal, een verhoogde cirkel begroeid met niet meer dan klaverzuring te midden van eikenbomen die dienden als windsingel voor de kwekerij van haar vader. Zonnestralen die door de bomen op de bodem vallen, blazen leven in het geheel.
Uit die tijd stamt ook het gebruik van bielzen en grindtegels. Dat leverde haar een nieuwe bijnaam op: Bielzen Mien. De zware balken die decennialang overal en nergens in de Nederlandse tuinen te vinden waren, zijn zo langzamerhand verrot en de grindtegels vervangen door andere verharding. Onder invloed van de klimaatproblemen en de actie 'Tegel eruit, planten erin' begint ook die weer plaats te maken, deze keer voor meer groen.

Mien Ruys paste als eerste vlonders toe van recyclede kunststoffen

Borders en plantvlakken tekende ze vaak schuin ten opzichte van gebouwen, wat haar onder collega's de bijnaam Schuine Mien opleverde

Het experimenteren is niet gestopt. Onderzoek naar de mogelijkheden van daktuinen

De experimenten zijn na het overlijden van Ruys in 1999 niet opgehouden. Nu worden de mogelijkheden voor daktuinen onderzocht. In samenwerking met kwekers wordt daarnaast geëxperimenteerd met onderhoudsvriendelijke perken die aan het eind van de zomer alleen maar gemaaid hoeven te worden, waarna de bloemen in het voorjaar als vanzelf weer tevoorschijn komen. De bodem bestaat uit brokken lavasteen, die water doorlaten en verdamping tegenhouden.

Bielzen

Het complex in Dedemsvaart, gelegen op het terrein waar Ruys' ouders hun indertijd wereldberoemde kwekerij en zadenhandel runden, biedt een staalkaart van de tuingeschiedenis van de twintigste eeuw met de ideeën van Ruys als basis. De spoorbielzen in de Verdiepte Tuin zijn vanwege het creosoot dat erin zit inmiddels taboe en vervangen door kostbare eiken balken.
Ook de Vakkentuin met de grindtegels is een idee van Ruys, net als de stoeptegels met banen groen ertussen. De Watertuin met zijn stapelmuurtjes en de confectieborders (Ruys wilde mensen helpen hun tuin voor niet al te veel geld in te richten) gelden als klassiek en worden nog steeds toegepast. Volgens de Stichting Tuinen Mien Ruys, die het complex sinds 1976 beheert, zijn ze uniek in Europa en daarom cultuurhistorisch van onschatbare waarde.
Ruys deed baanbrekend werk. Daarom was ze voor haar eigen opleiding en vorming aangewezen op scholing in Berlijn en stages in Engeland. Bij gebrek aan vakliteratuur begon ze samen met haar echtgenoot, uitgever Theo Moussault, een eigen blad: Onze Eigen Tuin, waarin ze haar kennis en ervaring deelde met het grote publiek. Daarnaast schreef ze talloze columns en andere artikelen in tijdschriften en dagbladen.

Confectieborders vormen betaalbare opties voor de gewone mens

Vuistregels voor de tuin De ontwerpster Mien Ruys maakte er haar levensdoel van om mooie tuinen te ontwerpen, niet alleen voor de happy few, ook voor de gewone burger die er niet te veel aan wil uitgeven. Een van haar uitgangspunten was: in elke tuin hoort een boom, vertelt coördinator Monique Bruins Slot van de stichting die de tuinen beheert. Voor de indeling van de tuin ging ze uit van heldere lijnen en geometrische figuren: rechthoeken, driehoeken en cirkels. Ze koos bloeiende planten in kleuren die bij elkaar passen of planten met contrasterende bladvormen - groot, klein, fijn of grof - en dito kleuren. Lage planten vooraan, de hogere achterin. Anders dan verzamelaars was Ruys niet uit op exclusieve of zeldzame bomen en planten. In de Tuinen is het aantal verschillende soorten dan ook beperkt tot zo'n duizend. Bijzonder is ook dat ze laat zien hoe op luttele vierkante meters een Vijvertuin kan worden ingericht met niet meer dan een rechthoekige waterbak, een bakje met riet, wat lissen en een struikje. https://www.tuinenmienruys.nl/nl/mien-ruys/

Tuinen Mien Ruys, coördinator Monique Bruis Slot

LOGIN   met je e-mailadres om te reageren.

REACTIES

Hedda Willem Buijs Tuesday 1 February 2022 Beste Monique, We zijn in Veenendaal op zoek naar foto’s tekening van een park langs de Grift in Veenendaal heeft ontworpen. We willen een stuk erover schrijven volgens mij heeft zij het park ontworpen eind jaren 60 begin jaren 70. We zijn benieuwd of u nog wat materiaal erover heeft, Met vriendelijke groet Hedda Willem Buijs T.B.V. Oud Veenendaal

download artikel

Tip de redactie